بیماری مننژیت در واقع التهاب پرده غشایی است که اطراف مغز و نخاع را پوشش داده است. عوامل عفونی زیادی می‌توانند باعث ایجاد مننژیت شوند که از جمله آنها می‌توان به ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها اشاره کرد. انواع بیماری مننژیت و همچنین تشخیص عامل ایجاد کننده آنها تنها توسط پزشک و با استفاده از تست‌های آزمایشگاهی ممکن است.
بیماری مننژیت ویروسی
بیماری مننژیت ویروسی همچنین با عنوان مننژیت ضدعفونی شده نیز نامیده می‌شود. این نوع از بیماری شایع‌ترین نوع مننژیت می‌باشد و نسبت به مننژیت باکتریایی حدت و شدت کمتری دارد.
این نوع بیماری بیشتر در اواخر تابستان و اوایل پاییز مشاهده می‌شود و علت اصلی ایجاد آن انتروویروس (Entrovirus) است که می‌تواند در معده و روده ایجاد بیماری کند.
از سایر عوامل معدود ایجادکننده بیماری مننژیت ویروسی، آربوویروس‌ها (arbovirus) هستند که از طریق پشه منتقل می‌شوند. مننژیت ویروسی به ندرت کشنده است و معمولا بیمار بهبود پیدا می‌کند.
بیماری مننژیت باکتریایی یا مننژیت نوزادان
بیماری مننژیت باکتریایی معمولا نسبت به نوع مننژیت ویروسی، بسیار شدیدتر است و معمولا در نوزادان و سالخوردگان مشاهده می‌شود. پیش از زمانی که آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت گسترده مورد استفاده قرار بگیرند، این نوع مننژیت تا ۷۰% باعث مرگ در بیماران می‌شد ولی با فراگیر شدن داروهای آنتی‌بیوتیک، امروزه میزان مرگ و میر در اثر این بیماری به کمتر از ۱۵% رسیده است.
بیماری مننژیت باکتریایی در زمستان و بهار شیوع بیشتری دارد و سه باکتری عامل اصلی ایجاد آن هستند که عبارتند از:
- هموفیلوس انفلوانزا (Heamophilus influenzae)
- نیسریا مننژیتایدیس (Niesseria meningitidis)
- استرپتوکوکوس پنومونیه (Streptococcus pneumoniae)
انواع بیمای مننژیت باکتریایی
مننژیت هموفیلوسی که عمدتا توسط Haemophilus influenzae تیپ B ایجاد می‌شود به عنوان HIB نیز شناخته می‌شود.
پیش از اینکه واکسیناسیون علیه این بیماری فراگیر باشد، بیشتر رخداد مننژیت در کودکان ۵ سال و کوچکتر، توسط این نوع بوده است. میزان درصد مرگ و میر در اثر مننژیت ایجاد شده توسط این باکتری در حدود ۵% است و کاهش این میزان مرگ و میر مدیون واکسیناسیون گسترده می‌باشد .
مننژیت مننژوکوکال که باعامل Neisseria meningitidis ایجاد می‌شود، بیشتر در کودکان ایجاد بیماری می‌کند به گونه‌ای که درصد رخداد آن در کودکان بالای یکسال کاهش میابد.
این نوع بیماری بیشتر در زمستان و بهار مشاهده می‌شود. در بعضی افراد، باکتری می‌تواند عفونت شدید خون که مننژوکوکسمی (meningococcemia) نامیده می‌شود را سبب شود و حدود ۱۰% بیماران مبتلا شده را خواهد کشت.
مننژیت پنوموکوکال که توسط باکتری استرپتوکوکوس پنومونیه ایجاد می‌شود بطور کلی نوزادان، سالخوردگان و افراد با بیماری‌های مزمن خاص را هدف قرار می‌دهد.
معمولا بین ۵ تا ۱۰% بیماران جان خود را از دست خواهند داد و در افراد با ضعف سیستم ایمنی و بیماری‌های خاص این عدد تا ۴۰% هم می‌رسد.
راه‌های ابتلا به بیماری مننژیت چیست؟
بیماری مننژیت معمولا واگیردار نیست. هر دو نوع ویروسی و باکتریایی بیماری از طریق تماس مستقیم و ترشحات دهان و بینی توانایی انتقال را دارند.
افراد سالم که علائمی از بروز بیماری را ندارند می‌توانند حامل باکتری یا ویروس باشند و آنرا به دیگران منتقل کنند. استفاده از ظروف غذاخوری مشترک، سرفه و عطسه کردن بدون گرفتن جلوی دهان یا حتی استفاده از سیگار مشترک می‌تواند این بیماری را منتشر کند. مننژیت ویروسی می‌تواند از طریق تماس با مدفوع نیز منتقل شود.
بیماری مننژیت چه علائمی دارد و چگونه شروع می‌شود؟
بیماری مننژیت علائم خفیف تا ملایمی نظیر سردرد، تب با درجه پایین، خستگی در حدود ۲ تا ۳ روز را در بیماران نشان می‌دهد.
در سایر بیماران علائم می‌تواند شدیدتر باشد و با تب ناگهانی آغاز شود، سپس سردرد و سرفه خشک به آن اضافه می‌شود. برخی دیگر از نشانه‌های بیماری شامل کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ، حساسیت به نور، گیجی و خواب آلودگی می‌باشند.
در نوزادان و کودکان تازه متولد شده علائمی مانند تب، سردرد و سرفه خشک ممکن است وجود داشته باشد یا نداشته باشد. در نوزادان علائم دیگری غیر از آنچه ذکر شد دیده نمی‌شود. در مننژیت مننژوکوکال ممکن است جوش‌های قرمز رنگ نیز در سطح پوست مشاهده شود.
مننژیت چطور تشخیص داده می‌شود؟
مایع مغزی نخاعی برای تعیین نوع مننژیت اخذ می‌شود تا عامل اصلی ایجاد کننده علائم شناسایی شود. این روش تشخیصی از این جهت دارای اهمیت می‌باشد که آنتی‌بیوتیک مناسبی برای درمان انتخاب و مورد استفاده قرار گیرد.
درمان انواع بیماری مننژیت
درمان افراد مبتلا به نوع ویروسی بیماری مننژیت معمولا شامل کاهش تب و دریافت حجم زیاد مایع است ولی هر سه فرم باکتریایی بیماری، نیاز به توجه و نظارت پزشک دارند و درمان با تجویز آنتی‌بیوتیک‌های مختلف همراه است.
انتخاب داروی مناسب احتمال مرگ و میر را تا حد بسیار زیادی کاهش خواهد داد و این میزان را به حدود ۱۰% خواهد رساند. این عدد در نوزادان و سالمندان و بیماران با شرایط خاص بیشتر می‌باشد.
راه‌های پیشگیری از بیماری مننژیت
برای جلوگیری و پیشگیری از بیماری کافی است از عوامل ویروسی و باکتریایی ایجاد کننده آن دوری کنید. ممکن است فردی که علائم بیماری را نشان ندهد، خود منتقل کننده بیماری به سایر افراد باشد. مهمترین راه برای پیشگیری از بیماری شستن دست‌ها به شیوه درست است.
افراد با رعایت کردن اصول اولیه بهداشت تا حد زیادی می‌توانند از این بیماری پیشگیری کنند. برای مثال، پوشاندن دهان در حین سرفه و عطسه با دستمال کاغذی، استفاده از وسایل شخصی مثل حوله، مسواک، لیوان آب و ظرف غذا و…
بزرگسالان باید از بوسیدن نوزادان (بخصوص بوسیدن صورت و پیشانی) خودداری کنند.
در خصوص مننژیت مننژوکوکال، سایر افراد موجود در منزل باید از آنتی‌بیوتیک به منظور پیشگیری استفاده کنند.
آنتی‌بیوتیک انتخابی در این موارد ریفامپین (Rifampin) است که باکتری‌های موجود در محوطه بینی را نابود می‌کند ولی ممکن است در شرایط خاص آنتی‌بیوتیک‌های دیگری توسط پزشک تجویز شوند. ولی حتی با وجود مصرف آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری افراد سالمی که با فرد بیمار رابطه نزدیک دارند، رعایت نکات بهداشتی ذکر شده ضروری و واجب است و در صورت مشاهده علائم مشکوک باید بلافاصله با پزشک مشورت کنید.
همچنین در بسیاری از کشورها واکسیناسیون علیه بیماری مننژیت در دوماهگی انجام می‌گیرد که عامل پیشگیری کننده بسیار مهمی تلقی می‌شود. واکسن مننژیت مننژوکوکال نیز تنها در شرایطی که به برخی کشورها سفر کنید لازم است تزریق شوند.
گردآوری : عصرعلم.کام
